Niedziela Palmowa, zwana również Kwietną lub Wierzbną rozpoczyna okres świąteczny związany z Wielkanocą.

W Polsce zwyczaj święcenia palm na pamiątkę triumfalnego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy znany jest od średniowiecza. Do kościelnego rytuału włączono wówczas pradawne praktyki afirmujące rodzące się na wiosnę życie, które w czasach pogańskich symbolizowały właśnie wierzbowe gałązki. W obrzędowości ludowej ich magiczna moc znajdowała odzwierciedlenie w niezliczonej liczbie zabiegów, których były przedmiotem.

Rynek w Lipnicy Murowanej

Przyniesione z kościoła wierzbowe gałązki zatknięte za obrazami świętych lub postawione w ozdobnych dzbankach miały zagwarantować domostwu szczęście i pomyślność. Chroniły bydło od zarazy, a pola od gradobicia. Kładziono je pod pierwszą skibę przy pierwszej orce, trzymano w ręce, wypędzając po raz pierwszy bydło na pastwiska, dodawano do zboża siewnego.

Wielkanocne palemki obdarzone były także mocą uzdrawiającą. Okadzano nimi chorych, a na dolegliwości łykano ich pączki (tzw. bazie). Zdrowie i dostatek miało zagwarantować uderzanie się nimi zaraz po kościelnych uroczystościach.

Obchody Niedzieli Palmowej w Lipnicy Murowanej

Niedziela Palmowa uchodziła za dzień tajemniczy i niezwykły, w którym góry otwierały się, by odsłonić ukryte w nich skarby.

W Lipnicy Murowanej

Ze wszystkich miejsc w Polsce, gdzie Niedziela Palmowa obchodzona jest szczególnie uroczyście, Lipnica Murowana nie ma sobie równych. I to nie tylko, dlatego że szczyci się największymi palmami. Specyficzny klimat i urok tego niepowtarzalnego miasteczka robią swoje. Trudno wyobrazić sobie lepsze tło dla uroczystości Niedzieli Palmowej.

Co ciekawe, to co najważniejsze i najbardziej niezwykłe w Lipnicy Murowanej dzieje się jeszcze na długo przed oficjalnym rozpoczęciem obrządków. Właśnie wtedy odbywa się stawianie zbudowanych przez siebie palm (słowo "budować" chyba najpełniej oddaje skalę zjawiska). Zważywszy, że najwyższe drzewka grubo przekraczają 20 metrów, zadanie to doprawdy nie jest łatwe. Obserwując zmagania kolejnych ekip, zmierzające do ustawienia przyniesionych palm w pionie, trudno oprzeć się wrażeniu, że w czynnościach tych uczestniczą wszyscy mieszkańcy miasteczka, a także całej okolicy oraz przyjezdni turyści.

Lipnica Murowana - najciekawszy moment uroczystości to stawianie przyniesionych palm

Nieraz już samo dotarcie z 20-metrowym drzewkiem na rynek nie jest proste. Taka palma, niesiona zwykle przez kilku mężczyzn, po prostu trudno mieści się w zakrętach. Choć prawdziwe schody zaczynają się dopiero potem.

Kilku chłopców wspina się na otaczające rynek drzewa, aby spuścić z nich liny, na których będą podnoszone palmy. Często do tego celu używa się profesjonalnych bloczków alpinistycznych lub po prostu murarskich. Druga część ekipy zajmuje strategiczne miejsca na dole. Jedni podtrzymują koniec palmy i powoli popychają go do przodu wraz z unoszeniem się jej końca. Drudzy, używając specjalnych tyczek zakończonych czymś w rodzaju wideł, podtrzymują unoszące się nad ziemią drzewko.

Niestety, wiele z tych swoistych arcydzieł sztuki ludowej nie dotrwa końca uroczystości. Co i raz z różnych stron rynku dobiegają odgłosy łamiących się palm. Trzeba bardzo uważać, bo takie kilkunasto- lub kilkudziesięciometrowe "drzewko" waży więcej niż nam się wydaje. O wypadek więc nietrudno.

Lipnica Murowana - podnoszenie palmy

Tymczasem emocji, które towarzyszą całemu przedsięwzięciu stawiania palm opisać nie sposób. Każde drzewko w pionie to "być albo nie być" ich budowniczych – nieraz całych rodzin. W tej sytuacji trudno się dziwić, że każdy członek tutejszej społeczności w mniejszym lub większym (raczej większym) stopniu zaangażowany jest w powodzenie całego przedsięwzięcia – zaprezentowania w pełnej krasie jak największej liczby drzewek.

W Tokarni

Uroczystości odprawiane w Niedzielę Palmową w Tokarni na Podkarpaciu są zupełnym przeciwieństwem barwnego spaktalu odbywających się w Lipnicy. Tutejsze palmy nie są tak wysokie, jak tamte, nie są nawet tak bogato przystrojone. Na pierwszy rzut oka mogłoby się zdawać, że to zwyczajny kościół i zwyczajna msza tylko z trochę ozdobniejszymi drzewkami. Nic bardziej mylnego.

W Tokarni zachował się (a raczej został wskrzeszony) pradawny zwyczaj ciągnięcia w procesji figurki Chrystusa na osiołku. W XVI i XVII w. takie procesje były w Polsce bardzo popularne. Zwykle taki pochód prowadził pomiędzy dwoma kościołami, z których jeden symbolizował Jerozolimę, a drugi Górę Oliwną. W Krakowie figurę Chrystusa na osiołku wieziono z kościoła św. Wojciecha do kościoła Mariackiego.

Do Tokarni zwyczaj ten trafił w 1968 r. dzięki tutejszemu księdzu Janowi Machowi. Wieziona podczas procesji dookoła kościoła figura Chrystusa na osiołku została wyrzeźbiona przez miejscowego artystę ludowego i jednocześnie kościelnego, Józefa Wronę. Jako wzór dla twórcy posłużył eksponat z Muzeum Narodowego w Krakowie (Dom Szołajskich), szesnastowieczna rzeźba Chrystus na osiołku palmowym.

Niedziela Palmowa w Tokarni nie gromadzi tłumów turystów ani fotografujących. Dzięki temu jest niezwykle naturalna i prawdziwa. Nie ma tu nic z kiczu. Wszyscy uczestnicy są autentycznie zaangażowani w przebieg uroczystości i aktywnie biorą udział w obrządkach. W pewnym sensie możemy dzięki temu przenieść się w czasie, bo przecież oglądane zwyczaje w ten sam sposób wyglądały i przed wiekami. Rodziły też takie same uczucia, emocje i nadzieje. Tylko współczesny ubiór świadczy o tym, że wszystko to dzieje się w XXI w.

Niedziela Palmowa - przeżyj to sam

Aby zrozumieć Niedzielę Palmową, trzeba ją przeżyć. Niekoniecznie w jednej z miejscowości zaprezentowanych w artykule. Musi to być jednak takie miejsce, w którym zwyczaj budowania i święcenia palm jest tak ważny, jak dla społeczności opisanych powyżej. Tylko wówczas mamy, bowiem szansę zrozumieć fenomen tego święta.

Niedziela Palmowa w Lipnicy Murowanej

Poza tym… w Tokarni lub Lipnicy Murowanej doświadczymy Polski w najlepszym wydaniu. Polski niepowtarzalnej, niezwykłej i wielobarwnej.