» Kopuła trawertynowa w Laskach gmina Bolesław, powiat olkuski

Opis: Znajduje się ona w miejscowości Laski należącej do gminy Bolesław. Usytuowana jest nieopodal suchego koryta rzeki Białej. Kopuła wystaje znad terenu na długości około 20 metrów. Maksymalna miąższość trawertynu sięga 3 metrów. Od wschodniej strony skałka przykryta jest niewielkiej miąższości pokrywą piaszczystą. Kopułę podścielają, po części scementowane utwory fluwioglacjalne w postaci piasków, które zostały naniesione podczas zlodowacenia Odry. Jak powstał ów ciekawy twór geologiczny? Przed rozpoczęciem intensywnego drenażu górniczego w kopalni Pomorzany, występowały na tym obszarze warunki artezyjskie. Zwierciadło wody stabilizowało się na wysokości do kilkunastu metrów nad powierzchnią terenu. Warstwą napinającą zwierciadło wód podziemnych były tutaj ilaste utwory kajpru. Wskutek istnienia lokalnego okna erozyjnego w strefie występowania kopuły trawertynowej, dochodziło do rozładowania ciśnień artezyjskich. Rzeka Biała była tam zasilana ascensyjnymi (inaczej wstępującymi) wodami ze skał środkowego triasu migrującymi ku powierzchni przez przepuszczalne piaski plejstoceńskie. W warunkach sztucznego drenażu górniczego nastąpiło obniżenie zwierciadła wód podziemnych o kilkadziesiąt metrów, czego efektem było odwrócenie kierunków przepływu w obrębie okna erozyjnego, tj. woda z piasków plejstoceńskich w głąb skał węglanowych triasu środkowego. Kopuła trawertynowa w Laskach jest typową formą powstającą w strefie wypływu wód ascenzyjnych. Podobne kopuły występują jeszcze na obszarze Mono Lake w Kaliforni (USA) oraz na Słowacji (np. Ganovce, Beseniowa). Powstała w tym samym czasie co większość węglanowych martwic Wyżyny Krakowskiej, czyli u schyłku plejstocenu. W obrębie kopuły trawertynowej rozwinęła się jaskinia. Jej długość wynosi około 8 metrów. Ściany i strop jaskini tworzy trawertyn mchowy, natomiast spąg i najniższe części ścian powstały w obrębie scementowanych piasków fluwioglacjalnych. Jaskinia rozwinęła się już po powstaniu zasadniczej części bloku trawertynowego. Bezpośrednią przyczyną utworzenia próżni było grawitacyjne przesunięcie bloku trawertynowego stanowiącego jej północno-zachodnią ścianę.