» Historia pomnika

Opis: Inicjatywę wzniesienia w Toruniu reprezentacyjnego pomnika Mikołaja Kopernika w Rynku Staromiejskim przed południowo-wschodnim narożnikiem Ratusza zawdzięczać należy członkom Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, która przebywając tu na obradach w 1809 roku, położyła kamień węgielny pod jego budowę. Projekt ten jednak został zrealizowany znacznie później, bo dopiero w 1853 roku. Jest to drugi pod względem wieku, zachowany pomnik toruńskiego astronoma w Polsce, po pomniku w Warszawie. Ale trzeba wiedzieć, że pierwsza propozycja wyszła w 1765 r. od księcia Józefa Aleksandra Jabłonowskiego herbu Prus III  historyka, bibliografa, heraldyka, tłumacza, poety i mecenasa sztuki. To z jego fundacji popiersie toruńskiego astronoma wykonał krakowski rzeźbiarz  Wojciech Rojewski, ale ten projekt nie uzyskał akceptacji ówczesnej toruńskiej Rady Miasta i w ostateczności jego dzieło ustawiono w kościele św. Jana (obecnie świętych Janów). Z kolejną inicjatywą tego przedsięwzięcia, już w czasach Księstwa Warszawskiego, wyszedł Stanisław Staszic i w 1809 r. wmurowany nawet został kamień węgielny pod przyszły pomnik; rozpoczęto także zbiórkę funduszy na ten cel, ale kiedy Księstwo upadło, władzę w Toruniu sprawowali Prusacy i to oni znacząco i dotkliwie utrudniali kontynuowania tego przedsięwzięcia. W 1839 r. zawiązało się niemieckie towarzystwo budowy pomnika (Coppernicus-Verein), które w 1853 r. przekształciło się w Kopernikowskie Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki (Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst). Jednak trudności finansowe, również i kiepska współpraca z rzeźbiarzem spowodowały, że nie odsłonięto pomnika w 1843 r. w 300 rocznicę śmierci Kopernika, jak początkowo planowano, ale dopiero 25 październik 1853 r.