» Kirkut w Toruniu

Opis: Prawdopodobnie - bo dokładna data powstania nie zachowała się w żadnych dostępnych dokumentach - żydowski cmentarz na Jakubskim Przedmieściu w Toruniu istnieje już od 1723 r. Jest to jeden z nielicznych cmentarzy wyznania mojżeszowego na północnych terenach naszego kraju. Przylega do trzech ulic: Konopackich, Pułaskiego i Antczaka (dawniej Alfreda Lampego, a jeszcze wcześniej Przy Rzeźni). Swoją powierzchnią obejmował około 0,7 hektarowy teren i był podzielony na cztery kwatery. O tym, że od 1880 r. stał tu dom pogrzebowy, świadczy już tylko dziś duże zdjęcie, ustawione na końcu drogi ubitej z kostki brukowej, ale za moich dziecięco-młodzieżowych lat, były to kocie łby. Po roku 1992 ten drewniany obiekt przestał istnieć, a to głównie za sprawą mieszkańców pobliskich domów, którzy pomimo, iż rok wcześniej cmentarz ten wpisany został do rejestru zabytków, wykorzystywali jego drewniane elementy na opał. Ja ten budynek też pamiętam, bowiem mieszkałem w tej dzielnicy i niejednokrotnie przechodziłem tuż obok, idąc do ogrodnika po kwiaty, który swoją szklarnię i pole z kwiatami miał kilkanaście metrów dalej. Dziś nie ma też już gospodarstwa ogrodniczego, ani stajni i wozowni, jaka tam była, ani mieszkania dla stróża, a może raczej dla grabarza. I chociaż w czasie II wojny światowej naziści mieli zamiar zniszczyć tę żydowską nekropolię, która - jak zresztą wszystko, co żydowskie - była solą w ich oku, to jednak planów z jakichś powodów nie zrealizowano. Zrealizowali je Polacy. Czego złodzieje nie rozkradli i wandale nie zniszczyli, tego dokonały ówczesne władze miasta. W 1966 r. podjęto decyzję o likwidacji cmentarza, ale definitywnie urzeczywistniono ją dopiero w 1975 r. Kawał historii z premedytacją miało iść w niepamięć. Na przekór jednak temu, jesienią 2009 r., z inicjatywy lokalnych społeczników i władz miejskich, odzyskano cmentarz. Teraz można było jedynie upamiętnić to miejsce odpowiednimi tablicami i napisami, co uczyniono. Z dokumentacji kirkutu, jaka się zachowała wynika, iż macewa z roku 1847, należała do Meira Furmana i była najstarszą zarejestrowaną nagrobną płytą. Chyba w obawie przed całkowitą dewastacją nie postawiono jej ponownie. A warto wiedzieć, że na tym cmentarzu spoczywają także prochy Cwiego Hirsza Kaliszera, zmarłego w 1874 r., którego w 1825 r. mianowano rabinem Torunia. Aby upamiętnić tę niepowtarzalną postać, nazwano jego imieniem 22 metrową lipę - pomnik przyrody. Na zdjęciu: Widoczne ogrodzenie z cegły, postawiono dopiero po roku 2009. Za ogrodzeniem jest ulica gen. Kazimierza Pułaskiego, a po drugiej stronie ulicy znajduje się katolicki cmentarz parafialny, którym administruje kościół pw. Św. Jakuba.