» Gmach Generalnej Dyrekcji Dóbr Książęcych w Pszczynie tzw. Palais

Opis: W XVIII w. pszczyńskie dobra znalazły się w rękach książąt z niemieckiej dynastii Anhalt, która zaczęła działać w kierunku rozwoju pozarolniczych działów gospodarki. Stworzono nowoczesną administrację gospodarczą złożoną z urzędników sprowadzonych z Niemiec. Powołano Generalną Dyrekcję Dóbr Książęcych. W połowie XIX w. dobra pszczyńskie przeszły w ręce Hochbergów, którzy od króla pruskiego otrzymali tytuł książąt von Pless. Najaktywniejszym gospodarzem tego rodu był Jan Henryk XI, utrzymujący przyjacielskie stosunki z cesarzem niemieckim i pełniący na jego dworze wiele prestiżowych funkcji. Monarcha niemiecki był stałym gościem w pszczyńskim pałacu. Na początku XX w. m.in. uhonorował dożywotnio Jana Henryka XI wyższym stopniem książęcym, tytułem Herzoga. Książę jako osoba bardzo operatywna rozwijał przemysł na tym terenie,co wiązało się z potrzebą rozbudowy administracji kierującej jego przedsięwzięciami. Celem zapewnienia lokum swoim zarządzającym zbudowano duży biurowiec, oddany do użytku w 1902 roku. Wyróżniał się monumentalnością i stąd przylgnęła do niego nazwa  Palais , czyli pałac. Miejscowi mieszkańcy spolszczyli nazwę do miana Paleja".Nazwa ta funkcjonuje do tej pory. Budynek ma ciekawą historię i przewijały się przez jego progi w okresie dziejów znaczące postaci. W okresie od jesieni 1914 do lutego 1917 roku, w czasie I wojny światowej, była tutaj Kwatera Główna wojsk cesarza niemieckiego Wilhelma II. W pobliskim Pałacu, obecne Muzeum Zamkowe, zamieszkiwał sam monarcha. Urzędował w "Paleji" m.in. feldmarszałek Paul von Hindenburg i gen. von Ludendorf.Częstymi gośćmi byli tutaj ówcześni notable. Niejednokrotnie przebywał tu cesarz, bywała generalicja państw centralnych, a między nimi generał Enver Pasza  późniejszy twórca nowoczesnego państwa tureckiego, bułgarski car Ferdynand i jego następca Borys. Właśnie w Pszczynie zapadały w tym czasie najistotniejsze decyzje polityczne i wojskowe związane z I wojną światową ( m.in. telegram Arthura Zimmermanna, ówczesnego ministra spraw zagranicznych, mający sprowokować wojnę na kontynencie amerykańskim; decyzja o totalnej wojnie podwodnej na Atlantyku) . Pobyt w Pszczynie cesarza Wilhelma II i istnienie tu Kwatery Głównej wojsk cesarskich spowodowały, że powszechnie Pszczyna była określana mianem Małego Berlina. W latach 1920  1922 na śląskim obszarze plebiscytowym władzę pełniła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa. Jej cywilny wielonarodowościowy personel i siły wojskowe potrzebowały biurowca na siedzibę Powiatowej Międzysojuszniczej Komisji Kontrolnej. I tutaj ponownie historia przypisała Palei ważną rolę. Gabinet Generalnego Dyrektora został zajęty przez kontrolera powiatu, skąd kierował sprawami plebiscytowymi i zarządzał powiatem. Po plebiscycie i powstaniach śląskich, a także w oparciu o postanowienia Koalicji ziemię pszczyńską przyznano ostatecznie II Rzeczypospolitej. Dnia 27 VI 1922 r. utworzono tu polską administrację w powiecie. Od końca stycznia do marca 1945r.Paleję zamieniono na wojskowy lazaret, następnie od czerwca 1945 r. gmach pełnił funkcję koszar wojska polskiego. W latach pięćdziesiątych było tutaj kilka instytucji państwowych, zaś od lat sześćdziesiątych do roku 2000 szpital powiatowy. Do grudnia 2005 roku była w dyspozycji Starostwa Powiatowego, które ją sprzedało prywatnemu właścicielowi. Niestety ten historyczny obiekt od kilku lat stoi niedostępny , nieczynny i niszczeje, ponieważ nikt nim się nie interesuje Opracowano w oparciu o artykuł Zygmunta J. Orlika