» Perełka wśród fortów

Opis: Zanim jeszcze powstał zewnętrzny pierścień Twierdzy Toruń, w prawobrzeżnej części miasta, przy obecnej ul. gen Sowińskiego, w niedalekiej odległości od mostu kolejowego im. inż. Ernesta Malinowskiego oraz dworca kolejowego Toruń Miasto  trzeciego co do wielkości i znaczenia dworca na terenie Torunia, zbudowanego w 1873 r. w stylu gotyckim  Prusacy wybudowali fort. Jako samodzielna cytadela, obiekt miał bronić przed najazdem nieprzyjaciela od wschodu, bowiem 10 km dalej w tym właśnie kierunku, przebiegała granica prusko-rosyjska. Fort Jakuba był więc jednym z pierwszych elementów obronnych XIX-wiecznej toruńskiej twierdzy i jest to jeden z ciekawszych fortów reditowych z uwagi na swój kształt i konstrukcję; prawdopodobnie jest jedynym tego typu obiektem zachowanym po dzień dzisiejszy w Polsce. Pierwszą pruską nazwę fortu  Jacobsfort  później zmieniono na Jacobskaserne. Niektórzy określają obiekt, jako Fort Świętego Jakuba może tylko z tej racji, że zbudowany został na wzniesieniu nazywanym Wzgórzem Świętego Jakuba i usytuowanym na Jakubskim Przedmieściu, więc nie chcieli odbierać nazwie tej świętości? Ale jest to mylne określenie. W chwili powstania miał rozpiętość 300 m, a jego centralną częścią była (zachowana po dzień dzisiejszy) 3-kondygnacyjna i 3-skrzydłowa redita koszarowa w narysie rozwartej podkowy. Jej skrzydła względem siebie ustawione są pod kątem 120 stopni, a ich zaokrąglenia stworzono w celu likwidacji tzw. martwego pola (niewidocznego miejsca). Piętrowe kaponiery umiejscowiono w połowie długości skrzydeł; podobne kaponiery usytuowano na parterze na osi symetrii budynku. Z góry przykrywał ją ziemny nasyp, który miał nie tylko maskować obiekt, ale i ochraniać go przed pociskami artyleryjskimi. Od wschodu zaś, osłaniał go wał ziemny grubości ponad 30 m, który od zewnątrz poprzedzała fosa, wyposażona (od strony wału) w gruby mur z licznymi strzelnicami i kazamatami. Mocno rozchylone barki dzieła o systematycznym, ale wydłużonym kształcie i o narysie poligonowym, otaczały owalny majdan, pośrodku którego (w linii szyi zamkniętej wolnostojącym murem) stał ów blok koszarowy z cegły i betonu. Warto też nadmienić, że krawędzie lizen oraz najniższą kondygnację wymurowano cegłą zendrówką, której zadaniem było nie tylko uwypuklenie walorów dekoracyjnych (podkreślenie ciemniejszą barwą architektonicznych podziałów), ale i  a może przede wszystkim  zwiększenie trwałości budynku, bowiem ten rodzaj cegły posiada pewną zaletę: mniejszą, niż zwykła cegła, nasiąkliwość oraz zwiększoną twardość. W ścianach budynku na korytarzu umieszczono strzelnice, które miały zabezpieczać od wewnątrz bramy wyjściowe na majdan. Ciekawostką jest też i to, że pod oknem drugiego piętra zamocowany został (charakterystyczny dla toruńskich fortyfikacji) element żeliwny w kształcie głowy lwa; to tzw. rzygacz, który odprowadzał na zewnątrz nagromadzoną w rynnach wodę. Jako dwutraktowy budynek, od strony dziedzińca posiadał pomieszczenia mieszkalne dla 130-osobowej załogi. W lewym skrzydle na parterze znajdowała się kuchnia i stołówka; pralnia mieściła się środkowym skrzydle, natomiast latryny usytuowano w skrzydle lewym. W skład traktu wchodził też korytarz z wewnętrznymi przyporami, wzmacniającymi grubą zewnętrzną ścianę; miały one funkcję artyleryjskiego stanowiska wraz ze strzelnicami, a naprzeciwko w wewnętrznej ścianie, rozmieszczono małe strzelnice dla karabinów; ich zadaniem było przejęcie obrony, gdyby artyleria nieprzyjaciela zniszczyła zewnętrzne ściany budynku. Na jego najniższym poziomie, prawdopodobnie były pomieszczenia grzewcze typu hypocaustum. Jeszcze zaledwie kilka lat temu fort zamieszkany był przez sporo rodzin. Obecnie wszyscy zostali wykwaterowani, a fortowa perełka czeka na mądrego inwestora z dużą gotówka.