» Oryginalna brama wejściowa do Rotundy

Opis: Rotunda jako działobitnia została wybudowana w XIX w. w odległości około pół kilometra od miasta. Znajduje się na wyspie otoczonej bagnami przekształconymi w fosę. Jej położenie uniemożliwiało szturm twierdzy Zamość od strony południowej. Z miasta dochodziło się do niej tunelem. Kolista budowla ma ponad 50m metrów średnicy, wysokość prawie 10 m, a grubość murów wynosi 7 m. W jej wnętrzu znajdują się promieniście ułożone pomieszczenia z oknami strzelniczymi. W okresie międzywojennym mieścił się tu skład amunicji. Podczas okupacji Rotunda pełniła funkcję więzienia śledczego. Do 1943 mieścił się w niej obóz przesiedleńczy podległy policji bezpieczeństwa SiPo, a od 1942 był to właściwie ośrodek zagłady. Na dziedziniec prowadzą oryginalne drewniane drzwi z napisem po niemiecku "Obóz przejściowy dla więźniów policji bezpieczeństwa". Budowlę otacza cmentarz. Zginęło w niej ponad 8 tys. więźniów. Obecnie jest to miejsce pamięci.