» rynek to staw kamienny z ratusza przystanią

Bytom Odrzański (niem. Beuthen an der Oder) leży na lewym brzegu Odry (Środkowe Nadodrze) w obrębie Pradoliny Barycko-Głogowskiej (na jej skraju). Ok. 6 km na południe od miasta znajdują się Wzgórza Dalkowskie.

Bytom Odrzański wzmiankowany był już w 1005 roku. Średniowieczny gród słowiański, znany z obrony przed wojskami niemieckimi cesarza Henryka V w 1109 roku (idącego wówczas na Głogów), wymienia w swoich kronikach Gall Anonim.W 1157 roku gród został spalony przez wycofujące się przed Niemcami wojska polskie.

Prawa miejskie miasto uzyskało około połowy XIII wieku. W latach 1289-1504 Bytom należał do Piastów śląskich. Od 1331 znalazł się pod zwierzchnictwem Czech. W 1469 miasto przeszło w ręce prywatnych właścicieli. Nabywcą był ród rycerski Glaubitzów. W latach 1526-1561 właścicielami miasta byli Rechenbergowie. Od 1561 roku miasto należało do rodziny Schönaichów.

Pod rządami Habsburgów, od 1526, następuje rozkwit miasta - największy w latach 1580-1618, za panowania Fabiana i Jerzego von Schönaichów. W latach 1601-1628 działało tutaj słynne w Europie kalwińskie gimnazjum akademickie z prawem nadawania tytułów bakałarza i magistra - tzw. "Schönaichianum". Jednym z absolwentów tegoż gimnazjum był wielki pisarz i poeta niemiecki - Martin Opitz.

Od 1742 miasto należało do Prus. W XIX wieku posiadało kanalizację i wodociągi. 13 lutego 1945 r. Bytom został zajęty przez wojska radzieckie. Poważnie zniszczone miasto przejęła wkrótce administracja polska. Dotychczasowi mieszkańcy zostali wysiedleni do Niemiec i zastąpieni polskimi osadnikami.